📜📜📜📜📜📜

       *روانشناسی متن‌های نوشتاری*

✍🏾 *محسن رجایی پناه قرخلو*

 تحلیلگر مسائل اجتماعی

🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️🏵️

یکی از روش‌های مهم در تحقیقات حوزة علوم انسانی و اجتماعی، تحلیل محتواست. تحلیل و تفسیرِ یک مضمون ادبی، شعر، داستان، نمایشنامه، عکس، فیلم، نقاشی و سایر آثار هنری نیز، با همین روش قابلیت تحلیل دارد. 
این تحلیل با رویکرد انتقادی، به روش هرمنوتیک شهرت دارد که در آن تلاش می‌شود فهمی روشن از اصل غرض گوینده، نویسنده و یا هر صاحب اثری ارائه شود. به گونه‌ای که مفاهیم پنهان و لایه‌های زیرین متن که ممکن است برای افراد عادی مشهود نباشد، برجسته و هویدا شود.
در فضای مجازی، ما به تعداد اعضایی که متنی را می‌نویسند و به اشتراک می‌گذارند، نویسنده داریم. مفهوم نویسنده در اینجا با کسی که حرفة نویسندگی دارد، متفاوت است. در اینجا هر ارسال کنندة متن نویسنده نیست، امّا ممکن است هرنویسنده‌ای نیز متنی را به اشتراک بگذارد.
فرق نمی‌کند که صاحب متن، در اصول نگارش چه قدر مهارت و تجربه دارد؟ دارای چه جایگاه و منزلت اجتماعی است؟ مدرک و رشتة تحصیلی او چیست؟ مهم این است که از نوع و ترکیب کلمات و جملاتی که افراد، در متن به کار می‌برند، به روش هرمنوتیک و تحلیل محتوا، البته با تکیه بر روانشناسی اجتماعی و شخصیت، می‌توان به میزان معرفت یعنی: دانش، بینش، نزاکت و آداب اجتماعی افراد پی برد.
صفات، افعال، ضمیرها، نهاد جملات، گزینش و چینش کلمات، القائات، تذکرات تند یا محترمانه، اظهار نظر تحکم آمیز، اظهار ادب و متانت، ابراز بردباری و خویشتن داری، حرمت داری، اجتناب از تهمت، پرهیز از قضاوت عجولانه، زیاد نوشتن، عدم توجه به جنسیت، سن و جایگاه مخاطبان وده‌ها مورد مشابه دیگر، می‌تواند شخصیت، ظرفیت،  ادب، توان علمی و تجارب نویسندگان متن را به نمایش بگذارد. 
یک محقق کهنه کار حوزة علوم انسانی، به ویژه روانشناسان، به خوبی از کنار هم گذاشتن این کلید واژه‌ها می‌توانند به شخصیت، ویژگی‌های فردی، جامعه پذیری، به هنجاربودن یا نبودن فرد، تعامل گرایی، ساختار شکنی، روابط مطلوب یا نامطلوب افراد و صاحبان متن پی ببرند.
بیایید مثال‌هایی را به صورت ملموس مطرح کنیم. به جملات زیر توجه فرمایید:
-    شما شخصیتی محترم هستید و ما در محضرشما شاگردی می‌کنیم
-    نمی‌دانید من چه قدر از خواندن مطالب شما لذت می‌برم!
-    ما آبا و اجدامان کلاً از طبقات بالای جامعه بودند و خوشبختانه هیچ ضعفی در طول تاریخ از آن‌ها دیده نشده است.
-    شما که دراین زمینه تخصص ندارید، لطفاً اظهار نظر نکیند
-    شما همیشه منفی باف هستید و گروه را به هم می‌ریزید
-    اول ادب یاد بگیرید و بعد صحبت کنید
-    من به چیزی که می‌گویم، کاملاً ایمان دارم و استدلال شما را قبول ندارم
-    فلانی در حد پیغمبر بود و به نظر من اصلاً ضعفی در کار و رهبری او نبود
-    از تازه به دوران رسیده‌ها انتظاری بیش از این نیست
-    دروغگو کم حافظه است
-    تو اصلاً می‌دونی کی هستی؟
در تحلیل تک تک کلمات و جملات ذکر شدة فوق، ویژگی‌هایی چون: خود بزرگ بینی، کوچک مزاجی، تند خویی و پرخاشگری، تحقیر دیگران، حس برتری اصالت، قطعیت در گفتار، رد ادعای دیگران، بی حرمتی، فقدان عفت کلام، بت سازی و قداست گرایی، قدرشناسی، رعایت جایگاه و منزلت دیگران، تهمت زنی و مواردی از این دست دیده می‌شود.
بنابراین، شایسته است افرادی چون من و شما که بخشی از زندگی‌مان در فضای مجازی سپری می‌شود، به این ظرایف و لطایف دقت کافی داشته باشیم و به قول یکی از دوستان ریزبین، پیش از آن که متن را با نوک انگشتانمان، برای فرد یا گروهی ارسال کنیم، حدود سی ثانیه به تبعات متن خودمان بیندشیم. متن ارسالی ما ضمن این که ممکن است آثار مثبت در پی داشته باشد، گاه ممکن است سبب بروز مشکلاتی شود:
-    اختلاف فردی وگروهی 
-    تحقیر افراد، قومیت‌ها، شخصیت‌ها
-    انکار واقعیت و انتشار مطالب جعلی و غیر واقعی
-    ایجاد شکاف و بدبینی بین اعضای گروه
-    ابراز خود بزرگ بینی و ایجاد تنفر در دیگران
-    هنجار شکنی و اهانت به ارزش‌های انسانی، هویتی و جنسیتی و ملیتی
-    تحمیل عقیده و گرایش فکری خاص به دیگران
-    نادیده انگاشتن تجارب و اظهارات مفید دیگران 
-    ایجاد رقابت ناسالم و ضربه زدن به کل ماهیت وجودی گروه     
در پایان متذکر می‌شود که چنین نگرش‌های حساب نشده، در کنار رشد فردیت و منیت، گریز از تصمیمات جمعی و شکاف طبقاتی و نسلی، متأسفانه سبب شده است تا فضای مجازی، به جای دستاوردهای مثبت و مهم، به فضاهایی برای تخریب، تسویه حساب‌های شخصی، جبهه گیری‌های خصمانه، اهانت‌ها، ساختار شکنی‌ها و برملا کردن مسائل خانوادگی، طایفه‌ای و تیره‌ای و قبیله‌ای تبدیل شود.
با کمال خشوع و خضوع و ضمن احترام به دیدگاه انتقادی دیگر عزیزان، تصریح می‌کنم، هدف از نگارش این متن، گروه، دسته یا افراد خاصِ فضای مجازی مشخص نیست. تنها مشاهدات تاسف بار نگارنده از فضاهای مختلف مجازی و مجادلات روزمره سبب شده است تا با احساس مسئولیت ناشی از شرایط سنی، مطلب پیش رو برای عموم به رشتة تحریر در آید. با درایت و خردمندی که در اعضای گروه‌های مختلف مشاهده می‌شود،  امیدوارم خود این متن، سبب رنجش خاطر عده‌ای دیگر نشود.

منبع:https://instagram.com/qashqae_iran